Cendawan Beracun

Oleh: Mohamed Isa Abdul Majid PhD.

Baru-baru ini enam ahli sekeluarga telah dirawat di Hospital Alor Setar akibat memakan cendawan beracun. Gejala keracunan yang berlaku pada mereka seperti yang dilaporkan adalah muntah-muntah yang berlaku dalam masa setengah jam dengan diikuti oleh rasa sakit di bahagian perut selepas sejam memakan cendawan tersebut. Kejadian seumpama ini boleh dielakkan sekiranya kita tahu jenis-jenis cendawan yang boleh dimakan serta mengikuti amalan atau panduan dalam mengelakkan keracunan cendawan.

Kegagalan dalam membezakan antara cendawan yang boleh di makan dengan yang beracun merupakan faktor utama yang menyebabkan seseorang itu
memakan cendawan beracun. Ini disebabkan perkembangan hidup kedua jenis cendawan ini tidak banyak berbeza. Begitu juga dari segi bentuk dan  rupa.

Pengesahan sama ada sesuatu jenis cendawan itu boleh dimakan ataupun tidak perlu dirujuk kepada pakar cendawan terlebih dahulu. Selain itu, satu teknik yang praktikal dalam menentukan jenis cendawan yang boleh dimakan adalah dengan merujuk kepada buku rujukan tentang cendawan.

Amalan-amalan yang boleh diikuti dalam mengelakkan keracunan cendawan adalah seperti berikut:

• Bagi orang awam yang tidak mahir di dalam mengenal pasti cendawan yang boleh dimakan, janganlah makan sebarang jenis cendawan tanpa merujuk kepada pakar cendawan atau buku panduan cendawan. Jika tidak pasti tentang sesuatu cendawan, anggaplah cendawan tersebut beracun.
• Tidak terdapat sebarang petua dalam menentukan sesuatu cendawan itu beracun. Bau atau rasa cendawan tidak akan membantu menentukan sama ada cendawan itu beracun atau sebaliknya.
• Memasak cendawan boleh memusnahkan sesetengah bahan beracun yang terdapat dalam cendawan. Oleh itu, elakkan dari memakan cendawan secara mentah atau memakannya secara berlebihan. Sesetengah cendawan seperti dari jenis cendawan madu boleh dimakan selepas dimasak tetapi tidak secara mentah.
• Sesetengah cendawan boleh menunjukkan kesan keracunan jika diambil dengan bahan lain seperti alkohol. Cendawan seperti Morchella elata dan Laetiporus sulfureus menunjukkan kesan keracunan seperti kulit kemerahan, tekanan darah menurun, denyutan jantung cepat serta sakit dada jika
  dimakan bersama-sama dengan alkohol.
• Semasa perkembangan cendawan, kebanyakan cendawan beracun boleh menyerupai cendawan biasa. Oleh itu, jangan mengutip cendawan liar jika kita tidak pasti tentang jenis cendawan tersebut. Hujan juga boleh menjadikan cendawan beracun berubah warna menyerupai cendawan biasa untuk menyebabkan keracunan.
• Sesetengah cendawan boleh menyebabkan alahan seperti tindakbalas anafilaksis yang ditunjukkan dengan kulit menjadi merah dan rasa gatal. Oleh itu, untuk individu yang sensitif kepada tindakbalas alahan, elakkan dari memakan cendawan.

Bahan beracun yang terdapat pada cendawan beracun

Jadual 1 menunjukkan jenis racun yang dikenalpasti terdapat di dalam cendawan beracun. Walaupun bahan beracun agak banyak, salah satu pengenalpastian jenis racun ialah tempoh masa memakan sesuatu jenis cendawan. Selain itu, kesan keracunan yang berlaku juga spesifik untuk setiap kumpulan bahan toksik tersebut. Contohnya racun siklopeptida yang seringkali menyebabkan kematian dari cendawan Amanita akan menghasilkan kesan keracunan dalam perut yang dicirikan sama seperti penyakit taun dalam masa 6-12 jam selepas makan. Ini diikuti dengan kerosakan hati dan buah pinggang dalam masa 2-3 hari selepas gejala sakit perut yang teruk.

Maklumat perlu dalam membantu merawat keracunan cendawan

Dalam rawatan keracunan cendawan, pemeriksaan segera oleh doktor amatlah penting dalam menentukan kejayaan rawatan keracunan. Bawalah mangsa keracunan ke hospital terdekat dengan segera kerana gejala keracunan boleh menjadi bertambah buruk sehinggakan organ seperti hati dan buah pinggang boleh rosak yang seterusnya mengakibatkan kematian jika rawatan dilengahkan.

Pengecaman jenis cendawan akan membantu dalam rawatan keracunan cendawan. Jika masih lagi terdapat cendawan yang belum dimakan atau disimpan, bawa cendawan tersebut ke doktor untuk dicamkan agar rawatan yang tepat dapat dilaksanakan.